Op woensdag 17 maart is het zover: de Tweede Kamerverkiezingen. In het drieluik aan afleveringen over de aankomende verkiezingen bespreken hosts Halil en Tomas samen met hun gasten specifieke verkiezingsthema’s die relevant zijn voor studenten. Deze keer is dat het leenstelsel. Op dit moment is het merendeel van de Tweede Kamer tegen het leenstelsel, maar de inmiddels demissionaire coalitie was niet van plan de basisbeurs opnieuw in te voeren. De vraag is, gaat dat na de verkiezingen veranderen?

Hanna is normaal vaste gast bij Halil en Tomas, maar kruipt voor deze keer in de rol van de afwezige Tomas om samen met Halil de aflevering te presenteren. Verder schuiven vaste gast Emma en extra gast Dion (student Bestuurskunde aan de HvA) aan.

Eerst bespreken de gasten stemmen überhaupt. Emma ziet het als een stemplicht in plaats van een stemrecht, omdat er nog heel veel landen zijn waar stemrecht niet vanzelfsprekend is. Hanna vult aan dat er voor haar gevoel veel voor studenten op het spel staat bij deze verkiezingen, zeker wat betreft het leenstelsel. Het leenstelsel wordt samen met onderwijs, de kunst- en cultuursector, klimaat, de economie, werkgelegenheid en antiracisme bekroond tot de belangrijkste thema’s voor studenten deze verkiezingen.

Studiefinanciering

Wanneer studiefinanciering besproken wordt, vraagt Halil zich af of de tafelgasten überhaupt zouden kunnen studeren zonder studiefinanciering. Emma geeft aan dat het voor haar alleen mogelijk zou zijn als haar ouders helemaal krom zouden gaan liggen en dat haar broertjes dan niet hadden kunnen studeren. Dion zegt dat hij het waarschijnlijk wel had gekund omdat hij altijd heeft gewerkt tijdens zijn studie, maar dat er dan weinig geld was overgebleven voor leuke dingen en ontspanning.

Verkiezingsprogramma’s

De gasten duiken samen de verkiezingsprogramma’s van de grootste partijen in. Bijna elke partij heeft zich inmiddels uitgesproken tegen het leenstelsel, behalve de VVD. Emma benoemt dat het lastig is dat sommige partijen die zich uitspreken tegen het leenstel met hele concrete plannen komen om de zogenoemde pechgeneratie te compenseren, maar dat andere partijen alleen roepen dat het leenstel niet meer kan en dat het afgeschaft moet worden — daar bereik je niet zoveel mee, aldus Emma. Ze gaat verder over de pechgeneratie:

“Als de situatie ontstaat dat het leenstelsel wordt afgeschaft en er een vorm van basisbeurs terugkomt, dan gaat er alsnog een hele generatie studenten zijn die geen basisbeurs heeft gehad en hun studie eindigt met een studieschuld van gemiddeld 30.000 euro. Dat is niet eerlijk in vergelijking met hun voorgangers en hun nakomers, dus daar moet iets voor bedacht worden.”

Een van de partijen heeft als idee om de pechgeneratie te compenseren met een studievoucher van 4000 euro. Onze gasten vinden dit bij lange na niet genoeg. Dion: “Het is een mooi aanbod natuurlijk, maar niet genoeg. Boeken, huur, er komt veel meer kijken bij de uitgaven van een student dan alleen collegegeld.” Een andere partij komt met een plan van 400 euro per maand. Een mooi bedrag, maar daar hangt vervolgens weer de voorwaarde aan dat ouders maar tot een maximaal bedrag per jaar mogen verdienen. Daarmee maak je studenten opnieuw afhankelijk van het inkomen van hun ouders, terwijl we juist willen dat studenten vanaf het moment dat ze gaan studeren zo onafhankelijk mogelijk kunnen zijn.

Halil brengt op dat GroenLinks met een plan komt voor een startkapitaal van 10.000 euro als je op je achttiende gaat studeren. Hij vraagt de tafelgasten wat zij zouden toen met dat geld. “Dat is vrij te besteden, toch die 10.000 euro? Ik zou m’n studieschuld aflossen — die is nu aardig hoog door het leenstelsel. Ik zou het wel goed besteden, dus sparen, huis kopen, opleiding, zoiets. ” zegt Dion. Emma vindt het als iets heel moois klinken wat waarschijnlijk niet gaat gebeuren, maar ze benoemt dat het waarschijnlijk is bedoeld om de politiek wakker te schudden en op een radicale manier anders te gaan kijken naar de financiële tegemoetkoming van jongeren en studenten.

Van 2015 tot nu

Hanna vraagt Emma en Dion wat ze denken dat er is gebeurd sinds 2015 dat er voor heeft gezorgd dat zoveel partijen zich nu tegen het leenstelsel hebben gekeerd. Emma vertelt dat GroenLinks de eerste partij was die zich tegen het leenstelsel keerde. Ze zegt dat het een manier is om stemmen van jongere kiezers of van die van ouders met studerende kinderen te winnen. GroenLinks heeft zich met deze uitspraken populair gemaakt, dus hebben veel andere partijen zich daarbij aangesloten. Er zijn eigenlijk weinig partijen die van het begin tot eind ant-leenstelsel, aldus Emma. Dion vult nog aan dat het geld dat het afschaffen van de basisbeurs zou opleveren, zou worden geïnvesteerd in het onderwijs. De afgelopen jaren is gebleken dat die investeringen bijna niet zijn gedaan, en daarnaast krijgt ASVA veel signalen van studenten die heel veel druk voelen. Hij vindt dat die klachten serieus moeten worden genomen.

Waar let je op bij het stemmen?

We zien dus dat heel veel partijen tegen het leenstelsel zijn, maar toch wel op allerlei verschillende manieren. Iets om op te letten, vindt Emma, is dat er een vorm van basisbeurs terugkomt en dat er dan goed wordt gekeken naar waar dat geld vandaan komt. Er mag niet binnen het onderwijs gesjoemeld of geschoven worden met geld, er moet concreet geïnvesteerd worden in studenten en dat geld moet ergens anders vandaan gehaald worden dan het geld dat nu al in het onderwijs zit. Het mag bijvoorbeeld niet ten koste gaan van salarissen van docenten of het studentenreisproduct.

Verder wordt er benoemd dat het een optimistisch uitgangspunt is dat bijna alle partijen zich nu tegen het leenstelsel keren, maar het gevaar bestaat dat met de coronacrisis en de toeslagenaffaire, het leenstelsel snel naar de achtergrond verdwijnt. ASVA kan dit proberen te voorkomen door te lobbyen, artikelen te schrijven, en studenten te motiveren om over het leenstelsel te blijven praten en petities te tekenen. Het is belangrijk dat studenten betrokken raken én blijven bij de #NietMijnSchuld-campagne, dus ASVA heeft als taak om studenten te informeren over waar ze op moeten letten als ze gaat stemmen en waar ze terecht kunnen met vragen. En vooral, om ze te laten weten dat hun stem écht telt.

Wil je meer weten over wat Emma en Dion te zeggen hebben over het leenstelsel, de basisbeurs en de aankomende verkiezingen? Luister dan hier (https://asva.nl/podcast/afl-5-tweede-kamerverkiezingen-2021-leenstelsel/#more-6419) zelf naar de podcast!